قاعدتا مشکل عدم حرکت خودرویی که درون دنده قرار گرفته، تا زمانی که راننده قصد راندن آن را نداشته باشد هویدا و آشکار نمی‌شود. برای مثال ممکن است برای کاری عجله داشته باشد و ناگهان به این مسئله برخورد کند. در این مطلب آموزشی برای درک این مشکل نسبتا رایج، درکنار پرداختن به راه‌حل‌های رفع آن، نگاهی هم به ساختار و روش کار دنده‌های خودکار یا دستی خواهیم انداخت.

علت حرکت نکردن ماشین در دنده
ممکن است خودرو به دلایل سهوی چون بالا و فعال بودن ترمزدستی، جا نیافتن درست دنده، کلاچ‌گیری نامناسب درست در دنده قرار نگرفته باشد و از حرکت خودداری کند؛ اگر از قراردادن خودرو در دنده اطمینان حاصل کرده‌اید اما همچنان برای حرکت با مشکل مواجه می‌شود، احتمالا با یکی از مشکلات زیر دست‌وپنجه نرم می‌کند:

نقص صفحه کلاچ
دیسک و صفحه کلاچ نقشی اساسی در حرکت بهینه خودرو دارد. این قطعه که وظیفه اتصال موتور به جعبه‌دنده را بر دوش می‌کشد، شامل شش جزء ازجمله سیلندر اصلی، سینلدر آزادکننده، دیسک کلاچ، صفحه کلاچ، دوشاخ آزادکننده و یاتاقان می‌شود. ایجاد نقص در هر این از زیرمجموعه‌ها، خودرو را از حرکت در هر دنده‌ای باز می‌دارد.

این قطعه مصرفی در هر دو نوع خودروی دستی یا خودکار و اتوماتیک با عمر معینی به انجام وظیفه می‌پردازد و توصیه اکید می‌شود که مالکان پس از پیمودن مسافتی معین (که معمولا برای این قطعه ۶۰ هزار کیلومتر توصیه می‌شود) اقدام به تعویض آن کنند. برای درک بهتر صفحه کلاچ و نشانه‌های آن می‌توانید مقالات «نشانه های تمام شدن صفحه کلاچ خودرو»، «توضیحاتی درباره سیستم کلاچ و عملکرد آن در خودرو» و «زمان تعویض صفحه کلاچ خودرو» را مطالعه کنید.

پایین بودن سطح روغن گیربکس
روغن گیربکس که روان‌کننده اصلی جعبه‌دنده خودرو  به شمار می‌رود وظیفه کاهش اصطکاک قطعات این بخش با یکدیگر را دارد. اگر این روان‌کننده مهم به سطحی کمتر از حد متداول خود رسیده یا به‌خاطر کثیفی کیفیتش را از دست داده شده باشد، می‌تواند آسیب سنگینی به جعبه‌دنده وارد کرده و نهایتا عملکرد آن را مختل کند. مهم است که درکمار بررسی روغن موتور، روغن گیربکس را نیز هر از چندگاه وارسی کنید.

کمبود روغن گیربکس می‌تواند ناشی از نشتی آن باشد که با علائمی چون روغن‌ریزی زیر خودرو، بوی سوختگی، چراغ هشدار داشبورد، صدای ضربه در حالت دنده خلاص، داغی بیش‌ازحد و… همراه است. برای آشنایی بیشتر با روش نگهداری از این بخش مهم می‌توانید مقالات «نحوه اندازه گیری و چک کردن روغن گیربکس»، «بهترین زمان تعویض روغن گیربکس دستی و اتوماتیک» و «قیمت و هزینه تعویض روغن گیربکس خودرو در سال ۱۴۰۲» را مطالعه کنید.

نقص جعبه‌دنده
اگر سطح روغن گیربکس و کیفیت آن مناسب باشد و همچنان هنگام تعویض‌دنده به‌ویژه با سرعت‌های ایده‌آل جاده‌ای صدای ناهنجار و ساییدگی به گوش می‌رسد، احتمالا جعبه‌دنده خودرو شما با مشکل مواجه شده است. برای عیب‌یابی این بخش و رفع نقیصه آن هم حتما به متخصص مکانیک مراجعه کنید. برای آشنایی بیشتر با این بخش از خودرو مطالب «علائم خرابی گیربکس اتوماتیک» و «گیربکس چیست؛ نحوه کار جعبه‌دنده خودرو» را مطالعه کنید.

انسداد سیستم اگزوز
شاید بگویید اگزوز که وظیفه دفع گازهای خروجی موتور را دارد و ارتباطی به بخش‌های حرکتی و مکانیکی ندارد؛ اما این تصور نادارست است. درصورت انسداد مسیر خروجی اگزوز و عدم عملکرد درست این سیستم، فشار برگشتی گازهای خروجی به موتور افزایش پیدا می‌کند و بخش قابل‌توجهی از گاز خروجی به‌دلیل فشار زیاد، به داخل موتور باز می‌گردد. همین مورد به‌تنهایی برای ایجاد نقص در عملکرد موتور، افت توان تولیدی آن و… کافی است.

آسیب‌دیدگی اگزوز و انسداد مبدل کاتالیزور آن می‌تواند خودروتان را از حرکت نگه دارد. درصورت تشخیص نقص اگزوز به‌عنوان دلیل اصلی عدم حرکت خودرو، بهتر است در اسرع وقت به تعویض بخش منقوص آن بپردازید.

خرابی مبدل گشتاور
در خودروهای اتوماتیک دیگر خبری از کلاچ خشک نیست و جایگزین آن، مبدل گشتاور خواهد بود. این قطعه مهم قدرت مکانیکی لازم برای حرکت چرخ را درست مانند کلاچ متداول از موتور دریافت می‌کند. یکی از مهم‌ترین دلایل خرابی این قطعه، اصطکاک و درگیری بیش‌از اندازه آن است؛ آسیب‌دیدن بلبرینگ‌های سوزنی آن هم می‌تواند یکی از متداول‌ترین پیامدهای این رخداد باشد. خرابی این قطعه و عدم رفع آن می‌تواند نهایتا به جعبه‌دنده خودروی اتوماتیک آسیب برساند.

از علائم خرابی این جزء می‌توان به خروج جعبه‌دنده از دنده تعیین‌شده، روشن نشدن خودرو با دنده، گرمای نامتعارف گیربکس و صدای تکان‌تکان در این بخش یاد کرد. برای آشنایی بیشتر با مبدل گشتاور و جعبه‌دنده‌های خودکار مطالب «مبدل گشتاور چگونه کار می‌کند؟» و «آشنایی با انواع گیربکس‌های اتوماتیک و طرز نگهداری آن‌ها» را مطالعه کنید.

مشکل فنی موتور درون‌سوز
تقریبا تمامی موتور خودروهای بازار ایران از نوع درون‌سوز هستند. این نوع موتورها برای حرکت خود به دریافت سوخت مناسب، سوزاندن سوخت طی عملیات زمانبندی‌شده احتراق و حرکت روان و درست قطعات مکانیکی و برقی خود نیاز دارند. وجود مشکل در استپر، دریچه گاز، فشار منیفولد و هر جزء حیاتی دیگر از موتور می‌تواند آن را در حرکت باز دارد؛ حال چه خودرو در دنده باشد یا نه!

رسیدگی به‌موقع به موتور در صورت بروز مشکل، انجام سرویس‌های دوره‌ای برای تضمین سلامت قطعات، رانندگی درست و قانونی برای حفظ سلامت خودرو و سرنشینانش، تنها بخشی از راهکاری موجود برای عدم مواجهه با این دسته مشکلات به شمار می‌روند.

چرا خودرو در دنده یک حرکت نمی کند؟
در این مورد، عدم حرکت خودرو در دنده می‌تواند ناشی از تمام شدن صفحه و دیسک کلاچ باشد که در بالا به آن پرداختیم. اگر دنده برنجی و کشویی هم آسیب دیده باشد، می‌تواند از جا افتادن دنده جلوگیری کرده و خودرو را در دنده یک، بی‌حرکت نگه دارد.

آیا می‌توان خودرویی را که در دنده گیر کرده است، راند؟
درصورت گیرکردن خودرو در دنده بهتر است از رانندگی آن خودداری کنید. ممکن است روش‌هایی مانند قرار دادن خودرو در دنده ۲ و گاز دادن بدون کلاچ، تنها و تنها برای به حرکت درآوردن خودرو موثر باشند اما آن هم برای پیمودن فاصله‌ای کوتاه و رسیدن به متخصص مکانیک استفاده می‌شود. توصیه می‌کنیم ترجیحا از این روش هم استفاده نکرده و با استفاده از یدک، خودروی خود را با ایمنی کامل به تعمیرگاه ببرید.