در یک خودرو قطعات گوناگونی با هماهنگی کار می‌کنند هرچند فعالیت این قطعات در کنار یکدیگر سبب افزایش دما و اصطکاک می‌شود. به منظور جلوگیری از آسیب دیدگی قطعات مختلف پیشرانه از روغن‌های مختلفی استفاده می‌شود که یکی از شاخص‌ترین آن‌ها روغن واسکازین یا گیربکس است. در این مقاله به بررسی روغن واسکازین و تفاوت‌های آن با روغن‌موتور می‌پردازیم.

روغن واسکازین چیست؟
گیربکس خودرو دارای بخش‌های متحرک زیادی است که کارکرد آن‌ها در کنار یکدیگر گرما و اصطکاک زیادی ایجاد می‌کند. به منظور روان کاری، افزایش طول عمر قطعات و همچنین کاهش دما و اصطکاک از روغنی استفاده می‌شود که در قدیم با نام روغن واسکازین شناخته می‌شد. نام این روغن از کلمه روسی به معنای روغن دنده گرفته شده و اگرچه امروزه اکثر افراد آن را با نام روغن گیربکس یا جعبه‌دنده می‌شناسند اما هنوز هم نام روغن واسکازین بین تعمیرکاران و عموم مردم بکار می‌رود. به این ترتیب روغن گیربکس و واسکازین تنها در لغت با یکدیگر تفاوت دارند و هر دو در عمل مشابه همدیگر هستند. وظیفه اصلی این روغن کاهش دما و استهلاک و افزایش طول عمر قطعات گیربکس خواهد بود.

تفاوت روغن‌موتور و واسکازین
زمانی که این دو روغن را با یکدیگر مقایسه می‌کنید شاید فکر کنید تفاوتی بین آن‌ها وجود ندارد اما این‌طور نیست. روغن واسکازین به‌طور خاص به منظور حفاظت و روان کاری از گیربکس‌ها طراحی شده‌اند درحالی‌که روغن‌موتورها ویژگی‌های مخصوص خود جهت روان کاری قطعات مختلف پیشرانه از جمله یاتاقان‌ها را بر عهده دارند. علاوه بر این تفاوت مهم روغن‌موتور و روغن گیربکس به میزان گرانروی یا ویسکوزیته آن‌ها مربوط خواهد شد. گرانروی یا ویسکوزیته به مقاومت یک مایع در برابر جاری شدن گفته می‌شود. هرچقدر گرانروی روغن بیشتر باشد غلظت آن نیز بیشتر خواهد بود. برای محافظت از بخش‌های مختلف گیربکس از روغنی با ویسکوزیته ویژه استفاده می‌شود.

انواع روغن واسکازین ماشین‌های اتومات و غیر اتومات
واضح است که روغن‌های واسکازین متفاوتی برای خودروهای گوناگون تولید می‌شود و حتی نوع روغن گیربکس خودروهای دستی با اتومات متفاوت است. در حالت کلی روغن بکار رفته در خودروها به دو دسته تقسیم می‌شود که شامل روغن واسکازین گیربکس دستی یا MTF و روغن واسکازین گیربکس اتوماتیک یا ATF است. جهت اطلاع از نوع روغن بکار رفته در خودروی خود حتماً دفترچه راهنمای آن را مطالعه کنید تا روغنی با ویژگی‌های توصیه شده توسط خودروساز را تهیه نمایید.

بهترین زمان تعویض روغن واسکازین
تاکنون مقالات گوناگونی درباره زمان تعویض روغن گیربکس و همچنین زمان تعویض لوازم مصرفی خودرو منتشر کرده‌ایم. برخی مالکان به اشتباه تصور می‌کنند روغن گیربکس نیازی به تعویض ندارد اما عدم توجه به کیفیت روغن واسکازین و عدم تعویض آن در درازمدت آسیب‌های زیادی به گیربکس خودرو وارد خواهد کرد. سازندگان خودروهای مجهز به گیربکس اتوماتیک توصیه کرده‌اند که روغن گیربکس را می‌بایست در فواصل کارکرد منظم تعویض کرد. روغن گیربکس‌های اتوماتیک می‌تواند در نهایت بخار شده و کیفیت خود را از دست بدهد. درصورتی‌که خودرو در ترافیک‌های شهری زیاد رانده شده یا به‌طور مکرر محموله‌های سنگین را یدک بکشد این فرایند سریع‌تر رخ خواهد داد.

دلیل از دست رفتن کیفیت روغن گیربکس نیز گرمای تولیدی به خاطر اصطکاک قطعات گیربکس است. از آنجایی که روغن گیربکس مسئول عملکرد نرم قطعات داخلی گیربکس بوده بنابراین خرابی روغن می‌تواند باعث سختی تعویض دنده‌ها شود. اکثر خودروسازان می‌گویند روغن گیربکس‌های اتوماتیک را باید هر ۱۰۰ هزار تا ۱۶۰ هزار کیلومتر تعویض کرد؛ اما برخی مکانیک‌ها معتقد هستند بهترین زمان تعویض روغن گیربکس کمتر از کارکرد یاد شده است. در حقیقت برخی افراد می‌گویند روغن گیربکس‌های اتوماتیک را باید بین هر ۵۰ هزار تا ۸۰ هزار کیلومتر تعویض کرد.

اما اوضاع برای گیربکس‌های دستی کمی متفاوت است و اکثر خودروسازان توصیه می‌کنند روغن گیربکس‌های دستی را هر ۵۰ هزار تا ۱۰۰ هزار کیلومتر تعویض کنید. برای اینکه بتوانید اطلاعات دقیق‌تری درباره بهترین زمان تعویض روغن گیربکس خودروی خود پیدا کنید بهتر است دفترچه راهنمای آن را مطالعه کنید. البته اگر خودروی خود را تحت‌فشار قرار می‌دهید و یا بارهای سنگین با آن حمل می‌کنید بهتر است روغن گیربکس را زودتر تعویض کنید. از جمله شرایط تحت‌فشار یک خودرو می‌توان به تردد روزمره در ترافیک‌های سنگین، حمل بارهای زیاد و… اشاره کرد.

رنگ روغن واسکازین
به منظور تشخیص راحت روغن‌های بکار رفته در خودروها، از رنگ‌های مشخصی در تهیه آن‌ها استفاده می‌شود و معمولاً روغن واسکازین جدید با رنگ قرمز تیره مشخص می‌شود. با گذشت زمان و کاهش کیفیت روغن یاد شده معمولاً رنگ آن به قهوه‌ای تیره متمایل می‌شود که این امر یکی از نشانه‌های فرا رسیدن زمان تعویض روغن گیربکس خواهد بود.