به طور حتم کم دردسرترین راه برای آنکه مجبور به کنترل خودرو در سطوح برفی و یخ‌زده و جلوگیری از سر خوردن آن نشوید، استفاده نکردن از خودرو در این شرایط است، اما اگر به هر دلیلی مجبور به این کار هستید باید با رعایت نکاتی از تصادف، سر خوردن و یا عدم تعادل احتمالی خودرویتان در این شرایط آب و هوایی جلوگیری کنید.

با توجه به آنکه پیشگیری همواره بهتر از درمان است، در این مطلب پس از اشاره به نکات ابتدایی، ابتدا به روش‌های جلوگیری از سر خوردن، و سپس به چگونگی کنترل خودرو در هنگام سر خوردن می‌پردازیم.

نکات اولیه مشترک در رانندگی هر دو شرایط جوی بارانی و برفی
۱. در ابتدا باید توجه کنید که اگر مهارت کافی رانندگی در این شرایط را ندارید و یا به هر دلیلی احساس می‌کنید که ممکن است نتوانید در این گونه مسیرها تردد کنید، اکیدا توصیه می‌کنیم این کار را انجام ندهید.

۲. قبل از حرکت دادن خودرو از آمادگی فنی کامل آن و به خصوص مواردی مانند وجود ضد یخ یا کولنت کافی در سیستم رادیاتور، سوخت کافی، شارژ و سالم بودن باتری‌، کامل بودن مایع شیشه‌شور (در صورت امکان از مایع شیشه‌شور ضد یخ زدگی استفاده شود)، سالم بودن و عملکرد صحیح برف پاک‌کن‌ها، تمیز بودن و عملکرد صحیح تمام چراغ‌ها و مه‌شکن‌ها و سیستم بخاری اطمینان حاصل کنید. علاوه بر این‌ها چراغ قوه و مثلث خطر هم به همراه داشته باشید.

۳. در این شرایط جوی همواره باید با توجه و دقت بالا وضعیت خودروی خود را نسبت به جاده و دیگر خودروهای اطرافتان بسنجید تا بتوانید تصمیمات و عکس‌العمل‌های به موقع و مناسبی را داشته باشید.

۴. خودروهای دیفرانسیل عقب تمایل و پتانسیل ذاتی بالایی نسبت به چرخیدن و سر خوردن دارند، لذا رفتار ملایم راننده با پدال گاز این خودروها به منظور جلوگیری از عدم تعادل آن‌ها الزامی است.

۵. به دلیل غیر قابل پیش‌بینی بودن اوضاع در زمان حاکم بودن شرایط جوی نامساعد و احتمال رخ دادن اتفاقات ناگواری مانند گیرکردن در برف و کولاک، حتما تجهیزاتی مانند پتو، دستکش، کلاه، کفش زمستانی، لباس‌های گرم و بافتنی و همچنین مقداری نوشیدنی و تعدادی از انواع مفید خشکبار و خرما همراه داشته باشید.

۶. در این شرایط همواره باید با توجه و دقت بالا وضعیت خودروی خود را نسبت به جاده و دیگر خودروهای اطرافتان بسنجید تا بتوانید تصمیمات و عکس‌العمل‌های به موقع و مناسبی را داشته باشید. اگر شرایط آب و هوایی غالب منزل یا محل کارتان بارانی و برفی است، اکیدا توصیه می‌کنیم که از لاستیک‌های زمستانی آج درشت استفاده کنید، زیرا لاستیک‌های چهار فصل عملکرد سطح بالایی در این شرایط ارائه نخواهند داد. توجه داشته باشید که استفاده از لاستیک‌های دارای آج کم و یا عمر زیاد در این شرایط بسیار خطرآفرین خواهد بود.

۷. به طور کلی هنگام رانندگی در شرایط نامساعد جوی باید اقداماتی از جمله کاهش سرعت تا حد مناسب، هوشیاری و دقت بالا، دادن فضا و فرصت کافی به عابرین و دیگر راننده‌ها برای عکس‌ العمل‌های مناسب و استفاده صحیح و بدون شتاب‌زدگی از فرمان را انجام دهید.

چگونه از سر خوردن جلوگیری کنیم؟
شرایط بارانی
۱. زمان آغاز بارندگی و خشک بودن سطح جاده، خطرناک‌ترین موقعیت رانندگی در شرایط بارانی است، زیرا در اثر ترکیب احتمالی قطرات آب باران با غبار و آثار باقیمانده از خودروهای دیگر مانند انواع سیلات نشت پیدا کرده، بقایای لاستیک و همچنین ناهواری‌های سطح جاده و تماس آن با لاستیک‌ها، چسبندگی کاهش پیدا می‌کند. در نتیجه کاهش چسبندگی سطح با لاستیک‌ها، تعادل خودرو از دست رفتنه و سر خورد خواهد خورد؛ لذا در این شرایط سعی کنید تا حد ممکن سرعت خود را به اندازه‌ی پایین‌تر از معمول کاهش دهید.

۲. با توجه به آنکه قرار گرفتن احتمالی قطرات باران بر روی دیسک ترمز محتمل است، در حین حرکت هر از چند گاهی پدال ترمز را به آرامی فشار دهید تا این قطرات از روی سطح دیسک پاک شوند، زیرا با وجود این قطرات، در صورت نیاز به یک واکنش سریع با پدال ترمز، عمل ترمزگیری به خوبی انجام نشده و حتی می‌تواند از دست رفتن تعادل را در پی داشته باشد.

۳. اکیدا توصیه می‌کنیم از محل‌هایی که آب با عمقی بیش از سطوح دیگر در آن‌ها جمع شده است عبور نکنید، زیرا این کار ممکن است جهت فرمان را تغییر داده و به از دست رفتن تعادل منجر شود.

 ۴. قدر مسلم سرعت زیاد خودرو در شرایط بارانی کاهش چسبندگی و از دست رفتن کنترل آن را در پی خواهد داشت.

۵. اکیدا توجه داشته باشید که اقدام به ترمزگیری و یا جابه‌جا کردن ناگهانی فرمان بر روی سطوح رنگ شده خیس جاده، باعث سر خوردن و از دست رفتن تعادل خواهد شد.

۶. از ترمزگیری، گاز دادن و حتی رها کردن ناگهانی پدال گاز پرهیز کنید.

۷. همواره از دنده سنگین استفاده کنید.

۸. با حداقل سرعت از پیچ‌ها عبور کنید.

۹. اگر خودروی شما مجهز به هر کدام از انواع سیستم‌های چهار چرخ متحرک، کنترل پایداری (ESP) یا حالت رانندگی در باران است، آن‌ها را فعال کنید.

شرایط یخ‌زدگی و برفی
۱. تا حد ممکن سعی کنید از سطوح و مسیرهایی که دارای برف یا یخ‌زدگی کمتری هستند برای عبور استفاده کنید.

۲. اکیدا از رانندگی در کنار پرتگاه‌ها، دره‌ها، شانه‌های راه و لبه‌های خیابان و جاده‌ها خودداری کنید.

۳. حتما در این شرایط از زنجیر چرخ استفاده کنید.

۴. برای عبور از پیچ‌ها باید دقت بسیار بالا و سرعت بسیار پایینی داشته باشید.

۵. از ترمز زدن‌ها، گاز دادن‌ها، تغییر جهت‌های فرمان و رها کردن‌های گاز به صورت ناگهانی یا شدید، اکیدا خودداری کنید.

۶. همواره با یک سرعت کم، کنترل شده و ثابت حرکت کنید.

۷. در مناطق دارای آب و هوای سرد و برفی که کوه‌ها، تپه‌ها، درختان و یا چیزهای دیگری بر روی جاده‌ها سایه انداخته باشند، حتی اگر به ظاهر جاده عاری از نشانه‌های وجود برف و یخ‌زدگی باشد، با این حال باز هم به دلیل احتمال محو شدن آن‌ها در زیر سایه‌ها ضروری است که سرعت را کاهش داده و با دقت بیش‌تری مسیر را طی کنید.
 
۸. در صورتی که سرعتتان بالا است و تصمیم دارید آن را کم کنید، تغییر به دنده سنگین به صورت ناگهانی بسیار خطرناک بوده و باعث از دست رفتن تعادل شما خواهد شد. در این شرایط ابتدا سعی کنید با رها کردن آرام گاز و لمس بدون فشار پدال ترمز ابتدا سرعتتان را تا حد ایمن کم و سپس اقدام به تغییر وضعیت به دنده سنگین کنید.

۹. به دلیل افزایش طبیعی مسافت ترمزگیری در این شرایط، سعی کنید حداقل تا ۴ برابر شرایط جوی عادی با خودروی مقابل خود فاصله داشته باشید. به یاد داشته باشید که همواره هنگام ترمزگیری وزن بیش‌تری بر روی محور جلوی خودرو وارد می‌شود و انجام بی ملاحظه و شدید ترمزگیری در شرایط برفی و یخی، منجر به سر خوردن شما خواهد شد. توجه کنید که همواره ترمزگیری در مسیر مستقیم بهتر از ترمزگیری در پیچ‌ها است، زیرا چرخ‌ها در پیچ‌ها فرصت بیش‌تر و آمادگی بهتری برای حفظ چسبندگی خود دارند. اگر در هنگام ترمز‌گیری ضربه یا تکان‌هایی از پدال ترمز احساس کردید، نگران نباشید، این ضربات حاصل عمل کردن سیستم ABS خودرو است.

۱۰. با توجه به آنکه افزایش وزن باعث افزایش حتی بیش از مقدار زیاد فعلی مسافت ترمزگیری بر روی سطوح برفی و یخی می‌شود، توصیه می‌کنیم از حمل بارهای اضافی خودداری کنید.

۱۱. اگر خودروی شما حالت رانندگی در برف و سیستم چهار چرخ متحرک دارد، آن‌ها را فعال کنید.

۱۲. سیستم ESP یا کنترل پایداری را روشن نگه دارید. این سیستم با استفاده از سنسورهای خود چرخش هرز چرخ‌ها یا عدم تعادل خودرو را تشخیص داده و به کمک سیستم ترمز و کامپیوتر خودرو، برای برگرداندن خودرو به شرایط متعادل اقدام می‌کند. توجه کنید که در زمان گیرکردن در برف و گل، چرخ‌ها برای خروج از این وضعیت نیاز به چرخش بیش‌تر دارند، لذا باید سیستم ESP را غیر فعال کنید تا از این اتفاق جلوگیری نکند. توجه کنید که اگر در برف و گل عمیق گیر کردید، گاز هرز دادن تنها باعث تشدید وخامت اوضاع و پایین رفتن بیشتر شما در گل و برف می‌شود. به خاطر داشته باشید استفاده از زنجیر چرخ یکی از ملزومات خروج از این شرایط است.

اگر سر خوردیم چه کار کنیم؟
۱. اولین کاری که باید انجام دهید حفظ آرامش و تمرکز کامل بر روی رانندگی است، زیرا در غیر این صورت نمی‌توانید دوباره کنترل خودرو را بدست بگیرید.

۲. پدال گاز را کاملا رها کنید. بدیهی است که گاز دادن در این شرایط نتیجه‌ای جز تشدید سر خوردن نخواهد داشت.

۳. ترمزگیری در این شرایط به همان اندازه‌ گاز دادن می‌تواند خطرناک باشد و خودرو را غیر قابل کنترل کند. لذا انجام این عمل نه تنها کمکی به شما نمی‌کند بلکه باعث قفل شدن و سر خورد بیش‌تر چرخ‌ها می‌شود.

۴. توجه کنید که خودروی شما نباید خلاص باشد. خودرو را تا حد ممکن در سنگین‌ترین دنده قرار دهید تا عمل ترمز موتور سرعت را به مرور کاهش دهد.

۵. فرمان را به آرامی در جهتی که عقب خودرویتان سر می‌خورد چرخانده و مسیر حرکت خود را اصلاح کنید. دقت کنید که باید میزان چرخش فرمان برای اصلاح مسیر را با میزانی که عقب خودرو سر می‌خورد تنظیم کنید، زیرا چرخاندن کم‌ و یا بیش‌ از حد فرمان باعث تشدید سر خوردن خواهد شد. اگر سر خوردن جزئی است، برای اصلاح مسیر حرکت باید فرمان را به آرامی در همان جهتی که خودرو سر می‌خورد بچرخانید. توجه کنید که در هر وضعیتی چرخاندن ناگهانی و بدون دقت فرمان نیز سر خوردن بیش‌تر شما را به همراه خواهد داشت.

۶. اگر سر خوردن شما ادامه دارد بود و خودرو با یک یا دو چرخش فرمان در مسیر مستقیم قرار نگرفت، این کار را با رعایت نکات فوق‌الذکر تا برگشتن به مسیر مستقیم ادامه دهید.